اکسیژن ساز پرتابل

مقدمه :

هوا شامل تقریبا ۲۱ درصد اکسیژن و بیشتر از ۷۸ درصد نیتروژن است. در روش درمان اکسیژن فشار بالا درصد اکسیژن تنفس توسط بیمار نزدیک به ۱۰۰ درصد است که تقریبا پنج برابر بیشتر از درصد اکسیژن موجود در هوا است. فشار اکسیژن تنفس شده توسط بیمار تقریبا ۱٫۵ برابر( و گاهی تا سه برابر) بیشتر از فشار اتمسفر است. بنابراین این روش می‌تواند تا ۱۵ برابر میزان اکسیژن تنفس موجود در هوای با فشار نرمال را به بیمار برساند. مازاد اکسیژن تنفس شده از طریق ریه‌ها در پلاسمای خون حل شده و سپس توسط خون به هریک از قسمت‌های بدن منتقل می‌شود. اثر این اکسیژن اضافی در قسمت‌های مختلف بدن متفاوت است. این روش می‌تواند زندگی بیمار را نجات دهد و در برخی دیگر می‌تواند بهبود و بازسازی بافت‌ها را تسریع کند.

تعریف دستگاه اکسیژن ساز :

دستگاه اکسیژن ساز (Oxygen Concentrator) ، دستگاهی است که برای غنی ساختن اکسیژن هوا بکار می رود. اکسیژن ساز دستگاه‌های پزشکی هستند که اکسیژن موجود در هوای محیط را متمرکز می‌کنند تا گاز اکسیژن غنی شده را برای بیماران تامین کنند. دو نوع اصلی از اکسیژن سازه به نام اکسیژن ساز ثابت و قابل حمل( پرتابل) . اغلب اکسیژن سازهای خانگی،  از نوع ثابت هستند و می‌توانند برای تولید اکسیژن، به‌صورت مداوم و یا پالسی مورد استفاده قرار بگیرند. اکسیژن سازهای قابل حمل،  برای راحتی انتقال،  طراحی شده‌اند و اغلب فقط به‌صورت پالسی اکسیژن تولید می‌کنند. برای بهره بردن حداکثر از اکسیژن تراپی، بهتر است از لوازم جانبی اکسیژن ساز مانند فیلتر، مرطوب ساز، لوله‌ی اکسیژن و غیره استفاده کرد.  امروزه، اکسیژن تراپی به کمک انواع متعدد اکسیژن سازها، بسیار راحت و بدون دردسر شده است.

طرز کار دستگاه اکسیژن ساز :

دستگاه اکسیژن ساز، از تکنیک بسیار ساده جهت فراهم آوردن اکسیژن مورد نیاز بیمار، استفاده می‌نماید. دستگاه اکسیژن ساز، توسط پمپ مخصوص، هوای درون اتاق را مکیده و سپس از محفظه‌های پودر زئولیت عبور می‌دهد و پودر زئولیت، اکسیژن ۲۱ درصد موجود در هوای ورودی را از گازهای دیگر هوا جدا کرده و به سمت محفظه‌های دیگر هدایت می‌نماید. کمپرسور موجود در دستگاه اکسیژن ساز، فشار و درصد اکسیژن را در محفظه‌ها بالا برده و خلوص اکسیژن داخل آنها را به ۹۴ درصد و فشار آن‌را به حدود ۲۳۰ میلیمتر جیوه می‌رساند. اکسیژن از درون محفظه نگهداری به پشت فلومتر جلوی دستگاه هدایت شده و از نازل مخصوص به سمت بینی و دهان بیمار هدایت می‌گردد.

اجزای جانبی دستگاه اکسیژن ساز :

• نبولایزر
• لیوان مرطوب کننده
• فیلتر دستگاه اکسیژن ساز
• فیلتر گردگیر
• چادر اکسیژن
• سوند نازال اکسیژن
• ماسک اکسیژن

موارد کاربرد دستگاه اکسیژن ساز :

برای بیمارانی که از آمفیزم،  بیماری مزمن انسداد ریه و یا سایر بیماری‌های تنفسی رنج می‌برند، اکسیژن سازها یکی از تجهیزات ضروری پزشکی هستند. بیماران حاد ریوی، پونومی، آسمی، قلبی و حتی افراد سالم نیز جهت رفع خستگی روزانه می‌توانند از این دستگاه استفاده کنند. زندگی بسیاری از بیماران به این دستگاه وابسته است. برای تامین مستمر اکسیژن، در محیط خانه،  برای بیماران نیازمند به اکسیژن تراپی، استفاده از این دستگاه مفید خواهد بود. پزشکان اغلب مقدار اکسیژن مورد نیاز بیمار را در نسخه مشخص می‌کنند. این میزان اکسیژن اغلب با واحد لیتر در دقیقه معین می‌شود. بسیاری از بیماران، بسته به شرایطشان، به جز هنگام روز، در شب نیز به اکسیژن ساز نیاز دارند. در این صورت نیاز به استفاده از اکسیژن سازهای خانگی خواهد بود. .

 

اکسیژن درمانی :

حمل اکسیژن به بافت‌ها به عواملی نظیر برون ده قلب، میزان اکسیژن شریانی( سرخرگی)، غلظت هموگلوبین و نیازمندی‌های متابولیکی بدن بستگی دارد. در اکسیژن درمانی، باید به تمام عوامل فوق توجه نمود.‏ در مواردی همچون تسریع در بهبودی پس از عمل جراحی، میگرن، آلزایمر و ام اس نیز تحقیقات روی اثر درمانی این روش همچنان ادامه دارد.

 

سایر کاربردهای اکسیژن درمانی :

• به‌عنوان پادزهر در مسمومیت با گازهای سمی به ویژه گاز مونواکسید کربن
• ضدعفونی‌کننده به‌ویژه در برابر میکروب‌های بی‌هوازی( میکروب‌هایی که در برابر اکسیژن توان مقاومت ندارند)
• کاهش تورم و تجمع مایعات در بافت‌های بدن که در بهبود سوختگی‌ها کمک‌ می‌کند
• بهبود هیپوکسمی( کاهش فشار اکسیژن خون سرخرگی)
• تغییر در تعداد یا الگوی تنفس ممکن است به علت هیپوکسمی باشد. علایم هیپوکسی شامل: پرخاشگری، عدم هوشیاری، گیجی، خواب آلودگی، کما، تنگی نفس، افزایش فشار خون، بی نظمی ضربان قلب و تعریق شدید است.
• هیپوکسی در صورت شدید بودن می‌تواند زندگی فرد را به مخاطره بیاندازد. با پیشرفت سریع هیپوکسی، تغییراتی در سیستم عصبی مرکزی ایجاد و بیمار دچار ناهماهنگی حرکات و اختلال هوشیاری می‌شود.
• در هیپوکسی مزمن( مانند آن‌چه که در بیماری‌های انسداد مزمن ریه دیده می‌شود) ممکن است خستگی، خواب آلودگی، بی‌تفاوتی، بی‌توجهی و تأخیر در واکنش‌ها به‌وجود آید.
• اکسیژن درمانی کوتاه مدت می‌تواند برای گروه کوچکی از بیماران مبتلا به بیماری مزمن انسداد ریوی مفید باشد.

 

دستگاه اکسیژن ساز پرتابل :

اکسیژن ساز پرتابل وسیله دیگری است که جهت استفاده بیمار در بیرون از منزل طراحی و تولید گردیده است. اکسیژن ساز پرتابل از همان مکانیزم عمومی تولید اکسیژن استفاده می‌نماید و لی تفاوت آن در کوچک بودن اندازه و وزن دستگاه و نیز مجهز بودن به باتری شارژی داخلی است. در حین متصل بودن دستگاه به برق ۲۲۰ ولت شهری و یا ۱۲ ولت فندکی اتومبیل باتری شارژی داخل دستگاه، شارژ می‌شود تا در مواقع مورد نیاز، برق دستگاه را تامین نماید. اکثر دستگاه‌های اکسیژن ساز پرتابل از سیستم خروجی IMPULS استفاده می‌نمایند. این سیستم توسط سنسورهای فشار بسیار حساس داخل دستگاه دم و بازدم بیمار را تشخیص می‌دهد و در هنگام دم اکسیژن را خارج و در هنگام بازدم آن‌را قطع می‌نماید. این تکنیک موجب صرفه‌جویی در مصرف انرژی دستگاه و نیز سهولت تنفس بیمار می‌گردد. اکسیژن ساز خانگی در مدل‌های ۳، ۵، ۶، ۷، ۸ و ۱۰ لیتر در دقیقه تولید و عرضه گردیده است. منظور از ۳ یا ۵ لیتر در دقیقه حجم و فلوی اکسیژن  ماکزیمم تولیدی دستگاه است. برای بیماران با مشکلات آسم حاد و مزمن و یا مشکلات غیر حاد تنفسی دستگاه ۳ و ۵ لیتر مناسب است. خلوص اکثر دستگاه‌ها در فلوی ۵ لیتر در دقیقه به میزان ۴۰ درصد کاهش می‌یابد. بیماران حاد ریوی و یا سرطانی و یا تخریب ریه و نیز موارد بیماری‌های تهاجمی مانند ALS و MS و یا بیماران منتظر پیوند ریه با تخریب بالای ۶۰ درصد ریه باید از دستگاه‌های اکسیژن ساز با ظرفیت ۷ تا ۱۰ لیتر در دقیقه استفاده نمایند.

 

نکات مهم درباره دستگاه اکسیژن ساز :

خلوص اکسیژن خروجی اکسیژن ساز معمولا بین ۹۳ تا ۹۵ درصد است. دستگاه بطور عادی اگر روشن باشد و به بیمار متصل نباشد هیچ‌گونه اکسیژنی را به فضای اتاق اضافه نمی‌نماید. اکسیژن ساز خانگی با برق کار کرده و فاقد باتری و یا سیلندر ذخیره است و به محض قطع شدن برق عمل دستگاه متوقف می‌گردد.

فیلترهای ورودی دستگاه اکسیژن ساز ۲ نوع فیلتر هستند:

الف) فیلتر اول از جنس اسفنج متخلخل پلی اورتان یا همان ابر صنعتی است و قابل شستشو بوده و باید هر هفته یکبار شسته شود.

ب) فیلتر دوم از جنس کاغذ فیلترهای HEPA است و حداقل هر ۶ ماه یکبار باید تعویض گردند.

دستگاه اکسیژن ساز هیچگاه به پهلو قرار نگرفته و یا حمل نگردد، زیرا به‌دلیل معلق بودن موتور کمپرسور داخل دستگاه، احتمال سقوط موتور و خرابی پمپ است. در قسمت خروجی اکسیژن دستگاه،  لیوان مانومتر است که اکسیژن خروجی از داخل آن عبور کرده و مرطوب می‌گردد. این لیوان باید تا یک سوم داخل آن آب مقطر یا جوشیده ریخته شود و هر ۱۰ روز یکبار سوراخ‌های نازل شلنگ داخل لیوان، جرم زدایی شده و یا توسط سوزن یا وسیله تیز، سوراخ‌های آن باز گردد.

 

مزایای استفاده از اکسیژن ساز خانگی :

• اطمینان از خلوص اکسیژن
• تنظیم و تصفیه گردش خون برای شهروندان سالمند و کودکان
• کاهش بیماری‌های قلبی و عروقی و جلوگیری از افزایش فشار خون و مبارزه با بیماری‌های آسمی یا هر مشکل تنفسی
• رساندن جریان خون کافی به بافت بدن و تنظیم آن
• ایجاد شفافیت و زیبایی بخشیدن به پوست
• جلوگیری از استرس و تنش‌های روزمره و تاخیر در روند پیری
• مورد استفاده برای خانم‌های باردار جهت کمک به رشد و سلامت سیستم عصبی جنین
• تقویت حافظه و افزایش طول عمر
• بازگرداندن عملکرد نرمال به ریه‌های آسیب دیده اشخاص سیگاری

 

برندهای اکسیژن ساز موجود در بازار ایران :

• اکسیژن ساز ایرانی KSA
• اکسیژن ساز تایوانی EMG
• اکسیژن ساز امریکایی NIDEK
• اکسیژن ساز امریکایی فری استایل AirSep
• اکسیژن ساز امریکایی لایف استایل AirSep
• اکسیژن ساز امریکایی ویژن ایر AirSep
• اکسیژن ساز امریکایی نیولایف AirSep